Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) worden vaak alleen geassocieerd met intiem contact. Toch zijn er enkele soa’s die ook via andere routes kunnen worden overgedragen, zoals bloedtransfusies, gedeelde naalden of van moeder op kind tijdens de geboorte.
Welke soa's kunnen via niet-seksuele routes worden overgedragen?
Hoewel de meeste soa’s via seksueel contact worden overgedragen, zijn er uitzonderingen die zich ook via andere wegen kunnen verspreiden. Dit zijn de meest voorkomende:
- Hiv: Dit virus wordt niet alleen seksueel overgedragen, maar ook via besmet bloed, gedeelde naalden en van moeder op kind tijdens zwangerschap, bevalling of borstvoeding.
- Hepatitis b en c: Beide virussen kunnen via bloedcontact worden overgedragen, bijvoorbeeld door gedeelde naalden, onhygiënische tatoeagepraktijken of bloedtransfusies met besmet bloed.
- Syfilis: Syfilis kan tijdens de zwangerschap van moeder op baby worden overgedragen, wat ernstige complicaties kan veroorzaken, zoals aangeboren afwijkingen.
- Humaan papillomavirus (hpv): Hoewel hpv voornamelijk seksueel wordt verspreid, kan het in zeldzame gevallen via direct huidcontact of tijdens de geboorte worden overgedragen.
Hoe vindt niet-seksuele overdracht plaats?
Niet-seksuele overdracht gebeurt meestal via bloed of lichaamsvloeistoffen. Dit kan gebeuren in de volgende situaties:
- Gedeelde naalden: Bijvoorbeeld bij intraveneus drugsgebruik of in medische omgevingen waar geen steriele apparatuur wordt gebruikt.
- Bloedtransfusies: Hoewel dit tegenwoordig zeldzaam is in landen met strenge controle, blijft het een risico in regio’s waar bloed niet goed wordt gescreend.
- Moeder-op-kind-overdracht: Sommige soa’s, zoals hiv en syfilis, kunnen tijdens de zwangerschap, bevalling of borstvoeding worden doorgegeven aan de baby.
- Direct huidcontact: Soa’s zoals hpv of herpes kunnen in bepaalde gevallen via huid-op-huidcontact worden overgedragen, vooral als er open wondjes of infecties zijn.
Wat zijn de risico's van niet-seksuele overdracht?
De risico’s van niet-seksuele overdracht zijn net zo ernstig als bij seksuele overdracht. Zo kan hiv via een besmette naald levenslange gezondheidsproblemen veroorzaken, terwijl een baby die syfilis van de moeder krijgt, ernstige complicaties kan ontwikkelen. Zelfs niet-levensbedreigende soa’s zoals herpes kunnen via direct contact ongemak en lange-termijngevolgen veroorzaken.
Hoe kun je jezelf beschermen?
Om jezelf te beschermen tegen niet-seksuele overdracht van soa’s, is het belangrijk om enkele voorzorgsmaatregelen te nemen:
- Vermijd het delen van naalden of andere medische apparatuur.
- Kies altijd voor een betrouwbare tattoo- of piercingstudio met strikte hygiënenormen.
- Controleer of bloedtransfusies worden uitgevoerd met goed gescreend bloed.
- Laat je vaccineren tegen hepatitis b als je in een risicogroep zit.
- Zorg tijdens de zwangerschap voor regelmatige medische controle om moeder-op-kind-overdracht te voorkomen.
Wat moet je doen als je risico loopt?
Als je denkt dat je mogelijk bent blootgesteld aan een soa via een niet-seksuele route, is het belangrijk om snel actie te ondernemen. Raadpleeg een arts voor een test en bespreek de beste vervolgstappen. Vroege diagnose en behandeling kunnen ernstige complicaties voorkomen.
